Verapa, verloren paradijs in Guatemala
“Wie goat er mee noar Verapa? Doar moete wij nie wirke. Eten en drenke op eu gemak, Sloape gelijk een virke.”
Gezongen door drie olijke mannen uit Gent in de documentaire “Tu ne verras pas Verapaz”, klinkt dat volkslied vandaag extra bitterzoet: het voorgespiegelde luilekkerland is op een nachtmerrie uitgedraaid.
Bijna een halve eeuw voor het hoofdstuk van de Onafhankelijke Congostaat, van 1885 tot 1908 onder het persoonlijke bewind van Leopold II, werd in 1841 de Belgische maatschappij van Volksplanting opgericht. Leopold I patroneerde en was een belangrijke naamloze vennoot. Naar het voorbeeld van buitenlandse maritieme privébedrijven was hij al langer en tevergeefs op zoek naar een kolonie, o.m. in Kreta, Griekenland. In omgekeerde richting keek o.m. het jonge bewind in Guatemala naar Europese investeerders uit. In 1842 nam de vennootschap een concessie over in Santo Tomás, bij Puerto Barrios ten oosten van Alto Verapaz. Om de nederzetting te bevolken werd geronseld in onze verpauperde volkswijken, vooral in Oost-Vlaanderen: twee vliegen in één klap, zo werd gehoopt. In Gent namen ettelijke families afscheid aan het sas in de Muide-wijk bij het zingen van Verapa.
Kolonel Remy de Puydt, afkomstig uit Poperinge, was begin 1842 al vooruit gereisd naar de golf van Honduras. In mei tekende hij het contract en precies een jaar later vertrokken de eerste 79 kolonisten. Als een slecht voorteken maakten vijfentwintig meteen rechtsomkeer. In 1854-55 verklaarden België èn Guatemala de kolonie dood en begraven. Volgens een eerdere telling waren 182 van de 542 Belgen overleden, ongeveer evenveel keerde teleurgesteld terug maar een honderdtal bleef vrijwillig achter. Journalisten en andere reizigers gaan er vandaag nog graag op zoek naar afstammelingen van Vandenberg, Nuyens, Haegendorens zoals op het afgebeelde graf, Vassaux of Berger zoals Óscar Berger die van 2004 tot 2008 President van Guatemala was.
Door het voortdurende gemorrel aan onze nationaliteitswetgeving (o.m. ius soli in ruil voor ius sanguinis) zijn veel afstammelingen hun Belgische nationaliteit kwijt en voelen zich in de steek gelaten. Ondanks de foute propaganda, het al dan niet gezongen fake news, de conflicten tussen kolonisten, bestuurders en meegestuurde clerus, ziekte en ontbering, het failliet en (achteraf veroordeeld) wanbeheer, is het plaatselijke oordeel mild en genuanceerd.
Meer foto’s van de regio en het kerkhof, Cementerio belga in Santo Tomás di Castilla, op de website van wereldreiziger en voormalig ambassadeur Marc Van den Reeck, uit … Gent.*
* “Tu ne verras pas Verapaz” is een film van An van Dienderen (director, producer, writer) en Didier Volckaert (writer, editing) uit 2002: https://vimeo.com/108608838 . Een paar jaar eerder verscheen van Stefan Van den Bossche een “literaire documentaire”: https://bibliotheekgent.wordpress.com/2013/05/13/een-kortstondige-kolonie-santo-tomas-de-guatemala-tu-ne-verras-pas-verapaz/ ; meer foto’s van Marc Van den Reeck op: https://www.marctravelandpics.com
