Marleen De Waele - Met het oog op het andere

Weinig liet aanvankelijk uitschijnen dat kunstenares Marleen De Waele een landverhuizer zou worden. Maar sinds ze op jonge leeftijd haar echtgenoot ontmoette, loerde het avontuur echter om de hoek. Geologen blijven immers óf aan de universiteit plakken óf zoeken hun heil in het buitenland. Haar man behoort tot de tweede categorie en Marleen ging mee. Intussen al vier decennia.

Met vallen en opstaan verteerde Marleen meerdere cultuurschokken. Ze woont en werkt momenteel in het Amerikaanse Florida, het vierde land en het derde continent waardoor ze zich artistiek laat inspireren. Marleen ontpopte zich tot een multitalent, want naast schilderen, zou ze ook kleding maken en lesgeven.

CONFRONTATIE

“Als kunststudente leefde ik onbekommerd. Mijn man en ik trouwden vroeg en het avontuur lonkte. Zeker toen hij in Mozambique voor het toenmalige ABOS, vandaag Enabel, het Belgisch ontwikkelingsagentschap, als geoloog in de steenkoolontginning kon werken. Naïef als ik destijds was als 22-jarige, had ik me nooit echt verdiept in het Afrikaanse continent. Arriveren, leven en wonen in Maputo was een schok en een grote confrontatie met mezelf. De realiteit was hard en die eerste weken waren helemaal niet leuk. Ik liep er letterlijk en figuurlijk verloren. We spreken over de jaren 1982-’85, het land verkeerde in een bugeroorlog en alles was gerantsoeneerd. Niet alleen de penibele leefomstandigheden raakten mij, ook de foute boodschappen die de wereld rondgingen. In Europa werden zogezegd producten uit Zuid-Afrika geboycot. Maar wij wisten dat de appelsienen met een Zuid-Afrikaans label eigenlijk uit Mozambique kwamen. Wie werd er dus gestraft?” “In die jaren heb ik veel geleerd, over mezelf ook, want goed voorbereid was ik allerminst. Wat had ik een romantisch plaatje in mijn hoofd. Mijn werk stond destijds op een laag pitje en wat ik maakte was getekend door mijn ervaringen. Het waren triestige en weinig kleurrijke werken. Mijn echtgenoot haalde echter veel voldoening uit zijn werk. Het onderzoek dat hij deed was erg boeiend. Zijn talent werd gewaardeerd en zijn expertise groeide. Die hele periode was voor mij één grote confrontatie. Maar terugblikkend prijs ik me ook gelukkig dat ik het heb mogen en kunnen meemaken. Het heeft me gevormd, ook in mijn identiteit als kunstenaar.” Het ontdekken van zowel fysieke als mentale landschappen stuwde Marleen voort. Gegidst door de job van haar man, zouden nog bestemmingen volgen.

ENFANT D’ÉTÉ

“Toen ik zes maanden zwanger was, keerden we terug naar België. We kregen een eerste zoon en een dochter, waarna ik opnieuw naar de academie ging. De jaren gingen voorbij tot mijn man in 1990 een aanbieding voor Zuid-Afrika kreeg, van een privébedrijf deze keer. Ook al was dat, na onze ervaring in Mozambique en gekleurde kijk op Zuid-Afrika, vooral het land waar we niet heen wilden. Maar omdat Nelson Mandela vrij kwam en een nieuwe episode zich aankondigde, vertrokken we toch. Het was een periode van hoop, waar wij met twee jonge kinderen heen arriveerden. We zouden elf jaar blijven. Wij leefden in Zuid-Afrika in het best mogelijke decennium, met de aanloop naar de vrije verkiezingen in 1994. Zwart en blank stonden zij aan zij in de rij om hun stem uit te brengen. Mandela werd verkozen en Zuid-Afrika werd de Rainbow Nation. Mijn werk werd kleurrijker en ik wierp me onder de naam ‘Enfant d’été zelfs op een eigen kinderkledinglijn.” “Twee van onze kinderen groeiden op in ZuidAfrika en ons derde kind werd er geboren. Hoewel het geweld toenam, beleefden zij er zorgeloze jaren. Zij dragen Afrika in hun hart en hebben een minder grote band met België. Na de hoop kwam de angst met de opkomst van aids. Mijn man werkte in de mijnindustrie waar de werknemers hard getroffen werden door die ziekte. Na Mandela ging het opnieuw bergaf met Zuid-Afrika. In 2001 verruilden wij het land voor de Verenigde Staten en een nieuwe professionele uitdaging. Hier ontwikkelden onze kinderen zich tot drie volwassenen met een grote multiculturele kijk op de het leven. Het zijn progressieve wereldburgers geworden, erg vrijdenkend, zeker naar Amerikaanse normen. Zij bezitten dat subtiele ietsje meer, dat hun blik tot achter de horizon doet reiken.”

BREDERE BLIK

“Nashville in de staat Tennessee was niet onmiddellijk onze droomlocatie als je over Verenigde Staten als emigratiebestemming spreekt. Maar ons leven in het buitenland verbreedde mijn blik. Je weet waaraan je begint, maar niet waar je eindigt. We begonnen misschien schoorvoetend, maar onze ervaringen werden een microbe. Lang dachten we dat onze kinderen in België zouden studeren, maar naarmate ze opgroeiden, kwam de twijfel. Wij zijn vaak verhuisd, Nashville stond zeker niet op het lijstje, maar het loopt zoals het loopt. Op persoonlijk vlak beleefde ik er een toptijd. Ik kwam er tot recht met mijn werk en daar haalde ik veel voldoening uit, want bij elke verhuis was het opnieuw van nul starten. In Nashville vond ik een goede galerie, kreeg ik behoorlijke persaandacht en kon ik mooie expo’s houden. Ik ben er op termijn zelfs les gaan geven.”

“We bleven er wonen, ook na de pensionering van mijn echtgenoot, tot we in 2018 verhuisden naar Boca Raton in Zuid-Florida. Onze kinderen hebben intussen hun eigen leven in de Verenigde Staten. Onze oudste zoon is gehuwd met een Braziliaanse, die hij leerde kennen toen zij op uitwisseling was in de Verenigde Staten. De papiermolen waarheen ze zich moesten spartelen, was groot. Dat is een emigratieverhaal op zich. Drie jaar leefden ze gescheiden, vooraleer ze over de juiste documenten beschikten. En zo komt het beperkte Portugees dat ik me nog herinner uit Mozambique toch weer van pas. Zelf zijn wij altijd consequent Nederlands blijven praten met onze kinderen. En dat vind ik tot op vandaag een ware rijkdom. Voor mij is Florida een verademing. Hier beleef je altijd een vakantiegevoel.” Het buitenland kneedde Marleen voortdurend tot een nieuwe versie van zichzelf; als mens, maar ook als kunstenaar.