Expatpartners - Offers, kansen en uitdagingen

Voor wie in het buitenland als expatpartner woont, gaat er een nieuwe wereld open. Maar die medaille heeft ook een keerzijde. Partners die hun carrière opgeven voor hun levensgezel(lin), of na een aantal jaren scheiden, kunnen in de situatie terechtkomen dat ze terugkeren naar België zonder eigen beroepscarrière, zonder recht op een uitkering en zonder pensioenopbouw omdat ze te lang in het buitenland hebben verbleven.

We spreken met Hildegarde Van De Voorde. Zij is Family Officer bij de FOD Buitenlandse Zaken en zelf echtgenote van een diplomaat. Ze biedt diplomatengezinnen hulp, variërend van advies over het onderwijs voor de kinderen tot steun bij echtscheiding. “Het partnerbeleid staat hoog op de agenda, steeds hoger zelfs, met aandacht voor de precaire positie van de partner. Of de overheid een voortrekkersrol moet spelen in deze? Dat weet ik niet. Lang zagen overheden en bedrijven de partnerkwestie als een privéprobleem. Dit is steeds minder het geval. Het wordt meer en meer een professioneel vraagstuk.”

‘Verplicht’ huwelijksbootje

De term ‘partner’ werd gaandeweg breder. Dat er vroeger vooral International Women Clubs waren, zegt veel. Vandaag is de partner steeds vaker van het mannelijke of hetzelfde geslacht. Wie het ook is, men krijgt een aantal vraagstukken te verwerken. Er is het gekende proces waar men door moet. De eerste maanden voelen als een honeymoon, maar voor men zijn draai heeft gevonden, moet men doorgaans door een dip. Er is een belangrijke rol weggelegd voor de expat, die vaak volle dagen aan de bak moet in zijn boeiende functie. Focus bij aankomst niet enkel op de job, maar ook op je partner, zeg ik dan. Ga je na het werk met collega’s nog op stap, vraag jouw partner er dan bij. Probeer misschien samen te lunchen totdat men zelf een sociaal netwerk heeft uitgebouwd. Als partner kan je immers vrij onzichtbaar en afhankelijk worden van de expat.”

Hildegarde geeft informatiesessies aan diplomatenpartners. Ze laat niet na om te vertellen hoe verrijkend dit uitzonderlijke expatleven kan zijn maar ze schudt hen ook wakker en duidt op het belang van een goede voorbereiding. “In België aanvaarden wij alle samenlevingsvormen. Vertrek je echter naar het buitenland zonder wettelijke band, dan plaatst de expat zijn partner vaak in een moeilijke situatie. Deze wordt immers heel kwetsbaar. De partner kan bij overlijden of een relatiebreuk met lege handen komen te staan. Ongetrouwde partners van diplomaten krijgen trouwens in vele landen geen verblijfsvisum. De VS zijn daar een voorbeeld van. Al die onderwerpen bespreken we. Afhankelijk van de bestemming wordt huwen “sterk aangeraden” en dan nog best onder Belgisch recht. Bij problemen weet je waaraan en vermijd je extra complicaties.”

Geringe standvastigheid

Een diplomatieke loopbaan bij de FOD Buitenlandse Zaken heeft een grote impact op het privéleven van de betrokkenen. Alles start bij het inwinnen van informatie. “Dat zijn misschien geen gemakkelijke, maar wel zinvolle gesprekken. Wil je een post aanvaarden, waar jouw partner continu het land in en uit moet? Het gaat niet enkel om jou, maar ook om iemand die je lief hebt. Wil ik mijn partner financieel beschermen? Zo ja, hoe? Een notaris kan raad geven. Het rotatiesysteem over verschillende posten is niet echt bevorderlijk voor het familiale leven. Anno 2019 hebben beide partners vaak een opleiding genoten waardoor de partner van een diplomaat niet zomaar bereid is de eigen beroepsambities op te geven. Daarnaast weerhoudt ook de geringe standvastigheid in de opvoeding van de kinderen velen om de stap te zetten.”

“De behoefte aan een job is groot. Allereerst omdat men zinvol bezig wil zijn, maar ook omdat veel partners gehecht zijn aan een eigen baan. Verder is er de maatschappelijke noodzaak om te werken: wanneer het gezin terugkeert zal de partner makkelijker een baan vinden als deze is blijven werken. En bij scheiding moet de partner financieel onafhankelijk kunnen zijn. Hoe ga je daarmee om als organisatie? Voor sommigen is dat een privékwestie, anderen hanteren het principe dat een gelukkige expat een goede werknemer is. Elkeen beoogt een bepaald evenwicht tussen privé en werksfeer. Als organisatie kan je helpen bij de voorbereiding en proberen een kader te scheppen waarbij werken in het buitenland ook mogelijk is, bijvoorbeeld door meer wederkerigheidsakkoorden te tekenen. Je kan echter niet beslissen voor een ander. Je mag je ook niet mengen in privéaangelegenheden.

Wat zijn mijn noden?

“Er bestaat ook nog zoiets als een eigen aansprakelijkheid. Op het moment van vertrek is het belangrijk dat ook de partner weet: ‘dit is het kader waarbinnen ik vertrek’. Mijn taak is uit te leggen hoe flexibel of weinig flexibel je kan zijn. Informeren betekent niet bij het handje nemen. Maar aan elke beslissing hangen consequenties. Het is belangrijk om erover na te denken. Een tweede keer kiezen voor acht jaar buitenland is vaak nog moeilijker. Diplomaten veranderen om de drie à vier jaar van post. Daarbij volgen zij een ritme van twee opeenvolgende posten in een ambassade of consulaat, gevolgd door een post op het hoofdbestuur in Brussel. Als partner heb je acht jaar werkervaring gemist, zonder recht op werkloosheidsuitkering, zonder pensioenrechten. En in België is de realiteit vaak dat je opnieuw twee salarissen nodig hebt. Als je dan vier jaar hard werkt om terug professioneel actief te zijn, dan twijfel je of je nadien opnieuw een uitdaging aangaat.”

“Hoe je je verblijf zinvol maakt, heb je vaak zelf in handen. Een arts mag in Noord-Amerika wellicht niet werken zonder zware equivalentieproeven af te leggen, maar kan dat in Afrika bijvoorbeeld meestal wel. Bewustwording bij jezelf kan helpen. Als je je eigen noden en beperkingen kent, kan je kansen creëren. Er zijn mogelijkheden tot ontplooiing. Het buitenland maakt iets los, verandert een mens ook. Het kan ook bepaalde passies losweken. Je hebt vaak vooroordelen tegenover landen, maar als je open staat voor verandering, valt het meestal wel mee.

Scheidingen

“Vanuit mijn functie zoek ik steeds naar oplossingen, maar soms loopt het fout. Een echtscheiding is sowieso al een zware noot om te kraken. En in het buitenland worden emoties sterker, zowel positieve als negatieve. Des te meer als de ene partner afhankelijk is van de ander. Bij een breuk kunnen partners vaak moeilijk terugkeren naar de arbeidsmarkt en in het slechtste geval rest hen een beroep te doen op een leefloon van het OCMW. Veel hangt af van wat eerder besproken is en opgenomen is in het huwelijksvermogensregime.”

“En wat zijn de gevolgen als er kinderen bij betrokken zijn? Komt er gedeeld hoederecht? Worden de kinderen om de twee weken overgevlogen van de ene ouder naar de ander? Volgens het Belgisch recht bepalen beide ouders mee of hun kind mag reizen. Als het jouw job is om naar het buitenland te gaan, dan wil je uiteraard met jouw kinderen vertrekken. En wat als men geen toestemming van de partner krijgt of vice versa? Ik heb weet van een uitspraak van een rechter die aanhaalde dat de partner op het moment van het huwelijk wist wat de job van een diplomaat inhield. De uitspraak en bepalingen werden hierop afgestemd.”

Hildegarde Van de Voorde is aangeworven als ervaringsdeskundige. Als echtgenote van een ambassadeur is zij bijzonder goed vertrouwd met de problematiek die de rotaties meebrengen voor de diplomaten en hun gezin. 25 jaar buitenland heeft ze zelf achter de kiezen. “Het delen van mijn ervaringen is een meerwaarde. Ik ben een vertrouwenspersoon en ben hier ook om de regels duidelijk te maken, maar ook om voorstellen te doen om ze aan te passen”