Pesten of gepest worden?
Als voormalig Ambassadeur van België is Marc Van den Reeck vandaag nog altijd bijzonder actief in een aantal NGO’s en hun Europese vertakkingen. Bijzonder nauw aan het hart ligt zijn EAN-Ambassadeurschap. EAN staat voor European Anti-bullying Network, gelanceerd in 2014 en in België als internationale NGO erkend sinds 2015. Het secretariaat ligt in Athene bij de NGO Smile of the Child, het Griekse equivalent van Child Focus. Vandaag verenigt EAN al 23 NGO’s èn overheden, uit 15 landen.
Pesten is van alle tijden en plaatsen. Werd ik in mijn jonge jaren alleen tijdens de speeltijd, dus maar drie keer per dag, gepest als Dik Trom, de wat zware brave hendrik uit de gelijknamige kinderboeken, dan lopen jongeren vandaag doorlopend gevaar, via sociale media, 24/7. Digitalisering heeft het pesten veel ingrijpender gemaakt dan het al was. Pesten is vandaag één van de hoofdoorzaken van kinderzelfmoord. Favoriete schietschijven zijn kinderen die wat uit de toon vallen. De ene is al wat zwaarder, een ander heeft rood haar; eigenlijk doet ’t er niet toe, als het maar ‘anders’ is.
Marc Van den Reeck gebruikt liever het woord ‘schietschijf’ dan ‘slachtoffer’. Zowel de pester als de gepeste zijn immers slachtoffer, net zoals hun ouders, leraars, trainers, kortom iedereen die betrokken is. Wat de gepeste ook werd aangedaan, de pester en de hele omgeving dragen het ook mee, soms jarenlang. Het is een schuldgevoel dat bovendien werd veroorzaakt door iemand die nauwelijks toerekeningsvatbaar is. Bij pesten is iedereen slachtoffer, zoveel is duidelijk.
Anderzijds kan wel een verband worden aangetoond tussen de jonge pester en jongeren die in hun latere leven vaker met het gerecht in aanraking komen. Dat is één van de redenen waarom Marc Van den Reeck ooit werd uitgenodigd om te spreken voor het European Union Crime Prevention Network. Voorkomen van pesten is voorkomen van ergere misdrijven.
Naast het geven van dergelijke lezingen, doet EAN ook aan het uitwisselen van goede praktijken. Handleidingen worden vergeleken, campagnes besproken: hoe benader je de verschillende leeftijdsgroepen, hoe mobiliseer je de omgeving? Ook organiseert EAN wetenschappelijke conferenties. Tijdens de COVID-pandemie lanceerde de NGO een drietal webinars, ter ere van wijlen Dan Olweus (1931 – 2020), i.s.m. met zijn dochters. De Zweeds-Noorse psycholoog wordt algemeen beschouwd als de pionier op het vlak van research over pesten.
Als belangrijkste project op lange termijn ontwikkelt EAN een certificaat met een gedragscode. Op basis van een lijst van standaardafspraken kunnen instellingen in hun strijd tegen het pesten erkend worden. Daarbij gaat het niet alleen om scholen, ook sportclubs, kerkgemeenschappen en andere verenigingen kunnen in aanmerking komen.
Eén van de belangrijkste basisvoorwaarden is dat elke instelling iemand in dienst moet hebben die in zijn takenpakket ook het centrale aanspreekpunt inzake pesten is. Het is de persoon die proactief op zoek gaat naar situaties en omstandigheden waarin pesten kan voorkomen. Kinderen en jongeren komen zelf immers zelden met pesten naar buiten. Zoals bij seksueel misbruik. Tot de bom barst. Ook in pesten zit een patroon, het is nooit éénmalig -dan is het een conflict(je)- maar repetitief, gedreven door een machtsonevenwicht en om te kwetsen. Het aanspreekpunt moet oog hebben voor machtsverhoudingen en alle vormen van ‘anderszijn’.
Onze kinderen in het buitenland beantwoorden perfect aan het profiel van anderszijn en lopen een groot risico om schietschijf te worden. Misschien minder in een internationaal milieu maar wat in lokale scholen? En al zeker bij een terugkeer naar ons land! Soms komen ze midden in het schooljaar of een leercyclus aan en kennen ze niets of niemand. Soms volstaat een afwijkend accent: ‘belge’ en France, imagine’, of ‘Hollands’ in Vlaanderen, maar u kent ongetwijfeld soortgelijke clichés en voorbeelden.
Misschien zou u al eens kunnen rondvragen bij de instellingen die uw kinderen bezoeken of zij een dergelijk aanspreekpunt hebben of overwegen. Het is een begin. In de luwte.
