Moeder en zoon blikken terug op hun expatparcours

Wat je als kind ervaart, is bepalend voor je verdere leven. Je geeft als ouder sowieso deels richting aan het parcours van je kinderen. Kies je voor een internationale loopbaan, dan is dat nog ingrijpender. Johanna Neyt was tot voor kort bestuurder van deze stichting en weet als geen ander waar de gevoeligheden liggen. “Op onze derde bestemming viel het gezin uit elkaar. Je vertrekt met z’n vijven en denkt: ‘samen uit, samen thuis’, maar dat bleek niet vanzelfsprekend. Misschien hadden wij andere afwegingen moeten maken? We waren ons onvoldoende bewust van de gevolgen voor onze kinderen. Ze ervoeren het alle drie anders.” We praten met Johanna en Thomas, haar oudste zoon, zij in Brussel, hij nog even in Wenen.

Onverwachts

“Ons parcours werd bepaald door de job van mijn ex-echtgenoot, de vader van mijn kinderen. Vanuit zijn bedrijf kwam onverwachts de vraag om naar het buitenland te gaan”, steekt Johanna van wal. “Thomas was vijf, mijn dochter drie en mijn jongste zoon amper twee dagen oud toen gevraagd werd om te verhuizen naar Phoenix, Arizona. We zaten op het ziekenhuisbed en keken in een atlas om te zien waar dat lag. Even plots werd het afgeblazen en werd het India. Dit illustreert hoe flexibel bedrijven met hun werknemers omgaan. Ik vond het nochtans spannend en leuk. Ik gaf les, nam loopbaanonderbreking en we vertrokken voor twee jaar naar India. Zonder precies te weten wat het inhield, keek ik er enorm naar uit. We stapten beiden met een flinke dosis naïviteit in het avontuur. ’s Nachts landen in Mumbai was schokkend. We reden naar het hotel en onze oudste kinderen kleefden tegen het raam, terwijl ze bedelende kinderen zagen. Vanuit hun kinderlijke blik dachten ze ‘wauw, die kindjes mogen lang opblijven’, terwijl het bijzonder schrijnend was. India is een intens land."

Onderbroken loopbaan

Hoewel hij erg jong was, heeft Thomas er nog herinneringen aan: “Als kind hoef je je nergens zorgen over te maken. Je beleeft een land als een toerist, gefocust op eten, slapen en school. Maar de echte impact kwam pas aan het einde: afscheid nemen van vriendjes was een enorme schok. Op dat moment maakte ik een mentale klik. Sindsdien laat ik mezelf niet meer toe om iets te missen, alsof ik controle heb gekregen over elke verandering in mijn omgeving.” Johanna: “Na onze tijd in India woonden we enkele jaren terug in België. Ik merkte dat een verhuizing beter zou samenvallen met het schooljaar, want halverwege instromen is lastig, zowel voor de kinderen als voor mij als leerkracht. Toen Thomas tien was, verhuisden we naar Zuid-Afrika. Mijn ex-man kon binnen hetzelfde bedrijf doorwerken, terwijl mijn loopbaan opnieuw werd onderbroken. Hoewel ik mijn best deed – zoals lesgeven op internationale scholen – voelde het niet goed. Als dertiger leidde ik het leven van een gepensioneerde: ik kon doen wat ik wilde, maar het was verstikkend. Wat vooraf leuk leek, bleek voor mij veel zwaarder dan voor hem. Wij stonden als partners anders in dat internationale leven.”

Herevalueren

De kinderen volgden Engelstalig dagonderwijs in het buitenland, waarbij Thomas zijn IB-diploma behaalde in Wenen. Johanna kijkt terug: “Dat ging niet altijd even gemakkelijk. De mentale impact was aanzienlijk, maar echte leerproblemen bleven gelukkig uit, wat de situatie nog complexer zou maken. Internationale scholen hanteren een hoog niveau, maar bieden weinig ondersteuning voor wie extra hulp nodig heeft. Het is een uitdagende omgeving waarin je je moet zien te redden. Wanneer je met jonge kinderen vertrekt, realiseer je je dat niet altijd. We hadden onderweg eigenlijk moeten evalueren of dit wel het juiste pad was. Geregeld herevalueren is cruciaal.” Thomas: "Thuis spraken we altijd Nederlands en volgden we Nederlandse lessen. Dat was niet altijd leuk, maar dankzij mama, die in Zuid-Afrika lesgaf, is het gelukt. Op mijn dertiende slaagde ik daar al voor een taalexamen dat toegang gaf tot het Vlaams hoger onderwijs. Ik ben opgegroeid met diverse vrijheden in diverse landen. Mijn puberteit startte in Zuid-Afrika, maar veel vrijheden had ik er niet. Verhuizen zag ik als een kans: je kon je bagage achterlaten en opnieuw beginnen.”

Inschattingsfouten

Het kantelpunt volgde in Oostenrijk, waar het gezin uit elkaar viel. Johanna: “Ik ben toen samen met mijn jongste zoon terug naar België verhuisd, terwijl Thomas zijn middelbare school in Oostenrijk heeft afgemaakt.  Wat me vooral stoorde, is dat een bedrijf op zo’n moment geen verantwoordelijkheid neemt voor de scholing van de kinderen van zijn werknemers. Als je vanwege een baan voor een bepaald onderwijsparcours kiest, moet je dat ook kunnen afronden. Iemand laten beginnen en vervolgens in de steek laten, hoort eigenlijk niet. Ook wij maakten inschattingsfouten. Je maakt keuzes die de toekomst van je kinderen bepalen, maar denkt niet altijd na over de gevolgen op de middellange termijn, bijvoorbeeld voor hun persoonlijke ontwikkeling. Want er is geen uniforme aanpak. De verschillen tussen de drie kinderen werden mettertijd groter. Iedereen beleeft verhuizen en afscheid nemen op een andere manier. Toen de jongste en ik naar Brussel verhuisden, zei mijn dochter na vier jaar tegen hem: ‘Jij hebt geluk, jij woont nu al langer op één plek dan ik ooit heb gedaan.’ Mijn moederhart brak.”

Land op één plek blijven zie ik gewoon niet gebeuren. - Thomas

Drie kinderen, drie ervaringen

Als je Thomas vraagt waar hij zich thuis voelt, dan zegt hij overal en nergens, maar ook dat hem dat niet stoort. “Voor mij is een thuis niet gebonden aan een specifieke locatie, maar aan de mensen om me heen. Dat gevoel van thuiskomen in Vlaanderen, zoals mijn mama dat ervaart, heb ik niet.” Johanna: “Terwijl Thomas geen last heeft van het ontbreken van een thuisgevoel, ervaren de twee jongsten dit anders. Zij benaderen het oorspronkelijke levenspad dat wij hen boden ieder op hun eigen manier. Elk op zich zijn ze internationaal georiënteerd, maar ze vullen dat anders in.” Thomas: “Frequent verhuizen is voor mij essentieel; het geeft me energie. Mijn Oostenrijkse echtgenote staat gelukkig ook open voor nieuwe horizonten, dus vertrekken we binnenkort uit Wenen. Brussel is een rationele keuze vanwege mijn netwerk, taalvaardigheid en bekendheid met de administratie. Ik mis België niet, maar zie er ook niet tegenop. Ik kijk al uit naar dit nieuwe avontuur.” 

Verruimde blik

Voor Thomas heeft zijn Belgisch paspoort betekenis, maar blijft het ook slechts een document: “De persoon zelf is veel belangrijker dan het papiertje dat zegt waar hij vandaan komt. Misschien heb ik meer Vlaamse cultuur in mij dan ik besef, maar ik geloof dat ik overal ter wereld mensen kan vinden met wie het klikt. Dat zit in mijn persoonlijkheid, en ik maak daar graag gebruik van. Deze stap is niet definitief; ik verwacht binnen drie tot vijf jaar opnieuw te verhuizen. Lang op één plek blijven past niet bij mij, in tegenstelling tot mijn broer en zus, die al een tijd in Brussel en Londen wonen." Ook bij Johanna blijven de buitenlandse avonturen positief echoën bij Johanna: "Ik focus graag op de mooie momenten. Het leven in het buitenland heeft me veel gebracht: het verruimde mijn blik en leerde me relativeren. Ik waardeer het contact met verschillende culturen enorm, maar in Vlaanderen voel ik me vooral thuis dankzij de humor. Zowel persoonlijk als professioneel merk ik dat. Met Britten, Amerikanen, of zelfs Nederlanders is dat toch anders.”