Heimwee als constante

Christina Raes staat met twee benen in twee landen. Het verrijkt haar en ze beseft iedere dag hoe gezegend ze is. “Maar het houdt me ook wel bezig. Waar zou ik willen zijn als het er echt toe doet? Californië is mijn thuis, België is een vakantieland, maar ik heb Europa nodig, steeds meer zelfs. Tijdens de pandemie sloeg de paniek mij om de oren. Het werd een moment voor persoonlijke reflectie. Je staat er niet altijd bij stil als je gemakkelijk het vliegtuig op kan en acht of tien uur later in Europa bent. Maar ik zou het ondraaglijk vinden mocht ik niet meer terug naar Europa kunnen.”

Diepe sporen

“Nu ik ouder ben en professioneel meer vrijheid heb, neig ik steeds meer naar die spreidstand tussen twee continenten. Ik verblijf in België nooit in een hotel, maar wil er het echte leven beleven. Zowel de natuur als de gastronomische cultuur trekken mij aan. Heimwee is niet altijd tastbaar. In ons gezin wordt aan tafel gegeten, ook al rebelleert onze dochter ertegen, omdat haar vrienden dat niet kennen. En als ik ergens op visite ga, dan neem ik al gemakkelijk een boeketje mee. Ik verlang naar bepaalde waarden en vraag me wel eens af, waarom ik dat belangrijk vind. Is dat enkel uit gewoonte of is het ook cultuur? Een makkelijk antwoord valt zelden te geven. Ook niet op de vraag: teruggaan of blijven?”

“Ooit werd mij verteld ‘Eens je internationaal verhuist, word je een ander persoon. Het perspectief wijzigt dusdanig, dat mocht je ooit voorgoed terugkeren, je niet meer die Belg zal zijn, die je tevoren was.’ En dat klopt. Niets blijft hetzelfde. Ik reflecteer wel vaker over mijn identiteit en voel mij vooral een verzameling van mijn ervaringen. Internationaal verhuizen laat diepe sporen na en je bewandelt ook een ander spoor dan diegenen die achterblijven. Je leeft immers in een omgeving die zo anders is van diegene die je achterliet en je vergaart ook ervaringen die ver verwijderd liggen van de mensen die elders bleven. Als Belg kan je altijd terug, maar niet meer als de persoon, die je eerder was.”

Nieuwsgierigheid

“Het gevoel van het elders zijn is niet altijd even tast- of vatbaar, maar het kruipt wel onder de huid. Toen ik hier in Californië opnieuw arriveerde als jonge twintiger, was het deels thuiskomen. Ik had hier ook al gewoond met mijn ouders en heimwee was toen geen factor. Later wou ik het land zelf ontdekken en ervaren als jonge twintiger. Vandaag ervaar ik wel een zekere onrust. De band met België is voor mij veel belangrijker geworden. Ik vraag me wel eens af of ik niet zou verhuizen. En dan weeg ik geen landen af, maar betreft het een veel dieper gevoel, het deken dat mij het beste past. Ik ben altijd Belg gebleven, al voel ik me eveneens Amerikaanse. Ik praat er geregeld over met mijn dochter, die als zeventienjarige ook vaker stilstaat bij de vraag waar ze vandaan komt.”

Christina is niet de enige van haar familie die in het buitenland woont. Haar zus Helena verbleef in Tokio, was er zelfs VIW-vertegenwoordiger, en woont nu in Londen. “Ik denk dat het in ons bloed zit om in het buitenland te wonen. Toen ik er mij in verdiepte, merkte ik ook dat de emigratiedrang al eeuwen door onze aderen stroomt. Zeker in de Verenigde Staten zijn wel wat connecties te vinden. Een hang naar het andere is weinigen in onze familie vreemd. Net zoals mijn zus heb ik ook die nieuwsgierigheid. Met onze ouders verhuisden wij naar de Verenigde Staten, waar ik in de lagere school zat. We bleven een zijn aantal jaar in functie van mijn vaders job. Mijn secundair onderwijs en universiteitsjaren beleefde in wel in België. Na afloop begon het te kriebelen.”

Voorbije momenten

“In het Franse Aix-en-Provence deed ik een master. Na afloop verhuisde ik naar de Verenigde Staten. De typisch Californische spirit die mij deels vormde, trok mij aan. Het feit dat ik hier mijn lagere schoolleeftijd beleefde, heeft daar wellicht aan bijgedragen. Silicon Valley combineerde voor mij de ideale werkomgeving met een bijzonder ondernemersklimaat. Het voelde als een grote speeltuin. Ik ervoer het als een droom, die velen hebben en ik heb kunnen waarmaken. Ik ben gekomen voor de professionele perspectieven. Dat ik ben gebleven heeft uiteraard te maken met mijn echtgenoot die ik later ontmoette. Cultureel denk ik nog steeds erg Europees. Europa garandeert bijvoorbeeld kwaliteitsproducten. Bij Amerikanen is het veel meer trial and error. Zelfs op werkvloer hoor ik het geregeld: ‘You’re thinking like a European now’.”

“Bepalend is hoe lang je in België gewoond hebt, vooraleer je vertrokken bent. Met mijn vriendinnen uit de humaniora blijf ik de klik behouden. Na twee minuten samen nemen we draad weer op, ook al zijn we zo verschillend. Weinig plekken kunnen me ook zo beroeren als België. Mijn keuzes zijn een tweesnijdend zwaard. Uiteindelijk heb ik veel gemist op het thuisfront. En momenten die voorbij zijn, komen niet meer terug. Ik ken het gevoel van elders te zijn en te verlangen naar huis. Dat onwrikbare verlangen naar elders kan onder de huid kruipen. Feestdagen zijn momenten waarop ik België mis. Dan zoek ik wel eens aanknoping met andere landgenoten of Europeanen, wat ik anders misschien minder doe. Het hangt voor mij ook samen met familiecultuur.”

Tienerdochter

“Onze tienerdochter wakkerde bij mij de vraag naar een thuiscultuur aan. Ze is een Californische en spreekt ook Nederlands, ze leert over de Amerikaanse geschiedenis, maar amper over Europa. Zelf heb ik ijkpunten langs beide kanten van de grote plas en die wil ik haar ook geven. Aan mijn ontdekkingstocht in de Verenigde Staten heb ik heel warme herinneringen. Het waren de jaren zeventig, er heerste een posthippiecultuur en er gebeurden dingen die voor mij in België onmogelijk leken. Een beeld dat ik heb, met z’n allen in een Amerikaanse auto op weg naar een potluck. Mijn school was ook heel kleurrijk en ik was er niet de enige vreemde eend in de bijt, die de taal niet zo goed sprak.”

“Mijn dochter dompel ik onder in de Belgische cultuur en de culinaire tradities, zoals een boterham met jonge kaas, steak met friet of een suikerwafel uit de hand. Ze heeft het wandelen op kasseien door onze middeleeuwse steden ervaren, de loopgraven en de Belgische kust bezocht. Ik vertel haar: ‘Isabelle, the walls tell stories you can only hear when you are quiet.’ Die eeuwenlange geschiedenis hebben we niet in de Verenigde Staten. Ik wil haar die roots meegeven en zie het ook als een rugzakje voor haar latere leven. Denk ook aan Belgische cafécultuur, met cafés in de schaduw van de kerk. Naar de bakker gaan zou ze voor geen geld willen missen. Ze wil het verse brood ruiken. Het zijn die kleine dingen in onze cultuur, die voor mij ook onder de noemer heimwee vallen.”