De twee kanten van het opgroeien als third culture kid
Siska de Paz, een 23-jarige, Belgisch/Guatemalteeks/Duitse fotografe, woonde voor haar 18de al in vijf verschillende landen. Naast Guatemala, waar ze geboren werd, staan België, Thailand, Zweden en Duitsland ook op het lijstje. Stuk voor stuk hebben die internationale ervaringen haar gevormd als persoon en zorgden ze ervoor dat ze met een open geest in de wereld staat. Dat alles heeft haar ook geïnspireerd om als fotografe aan de slag te gaan.
Een third culture kid, zo zou je haar kunnen noemen. Tijdens haar jeugd werd ze namelijk constant beïnvloed door verschillende landen, culturen en talen. Af en toe klinkt er een woordje Engels in ons gesprek. Siska is de taal vlot beginnen spreken door haar buitenlandse ervaringen en de internationale scholen waar ze haar middelbare schoolcarrière heeft voltooid. Voor buitenstaanders lijkt opgroeien als een third culture kid een mooie droom, maar een leven zonder obstakels is het zeker niet.
Thuis is een vraagteken
Het internationale verhaal van het gezin startte al ver buiten hun comfortzone. Siska’s mama (Belg) en papa (Guatemalteek, Duits) leerden elkaar heel toevallig kennen in Taiwan. Het was liefde op het eerste gezicht. Uiteindelijk verhuisde haar mama naar Guatemala, waar alles voor Siska begon. Aangezien Siska van drie verschillende landen afkomstig is en daarnaast in nog meer landen heeft gewoond, is de vraag ‘waar kom je vandaan?’ geen evidentie. “Ik ga eerlijk zijn, ik heb een hekel aan die vraag. Het probleem is dat ik niet weet welk land ik moet kiezen. Als ik één land zeg dan voel ik me schuldig dat ik de andere niet vernoem. En als ik enkel de landen opsom waar mijn ouders vandaan komen dan omvat dat nog altijd niet alles.”
Voor een third culture kid is het vaak even nadenken voor ze die vraag kunnen beantwoorden, daarom oefenden Siska en haar broer (21) vroeger met hun mama hoe ze dat het best deden. “Zelfs voor iemand die maar van één land afkomstig is en veel heeft gereisd, is dat een moeilijke vraag. Je kan bijvoorbeeld zeggen dat je van een bepaald land afkomstig bent, maar als je door te reizen een beetje overal gezeten hebt, klopt dat dan echt?”
Bij het woord ‘thuis’ denken de meeste mensen direct aan een specifieke plaats, maar voor een third culture kid als Siska roept dat eerder vraagtekens op. “Er is een quote die zegt ‘My home is where my family is’. Dat vind ik wel toepasselijk, maar aangezien ik overal verspreid wat familie heb, zijn dat ook meerdere plaatsen.” Een plaats opnoemen die voor Siska echt ‘thuis’ betekent, vindt ze heel moeilijk. “Als ik echt een land moet uitkiezen dan zeg ik Guatemala, daar kan ik helemaal tot rust komen. Toch heb ik het gevoel dat er overal wel iets mist.”
Vaarwel leren zeggen
Wennen aan en afscheid nemen van verschillende omgevingen hoort bij het opgroeien als third culture kid. Siska heeft tijdens haar jeugd echt leren ‘vaarwel’ zeggen, omdat ze het zo vaak moest doen. “Je kan het van twee kanten bekijken. Aan de ene kant zijn het hele mooie ervaringen, heb je veel opportuniteiten en kansen en leer je echt openminded zijn. Maar aan de andere kant kom je ook oog in oog te staan met de realiteit, want je moet heel vaak afscheid nemen van familie en vrienden. Zeker in een internationale school, daar is het een constante stroom van komen en gaan.” Toch spreekt Siska vol lof over haar internationale schoolervaringen in Thailand en Zweden. “Je leert er echt om zelf dingen te ondernemen. Je eigen mening uitdrukken en op een correcte manier communiceren met mensen waar je het niet mee eens bent, staan centraal.”
“Het voelde soms wel wat eenzaam, het is gewoon heel moeilijk om vrienden te maken als je elkaar niet begrijpt.”
Wie niet opgegroeid is als een third culture kid weet logischerwijze niet hoe het is en kan nooit helemaal vatten welke invloed zo opgroeien op een kind heeft. “Ik krijg vaak twee verschillende reacties. Ofwel vinden mensen het ‘supercool’ en willen ze enkel de positieve kanten van het verhaal horen. Ofwel vinden mensen dat ik opschep wanneer ik over mijn ervaringen in het buitenland vertel. Daarom probeer ik het ook niet al te veel naar boven te brengen. Soms is het ook gewoon heel moeilijk om kort uit te leggen wat ik al allemaal heb meegemaakt.”
Invloeden van verschillende landen, culturen en talen
In een ander leven, waar Siska maar in één land opgegroeid zou zijn, zou ze ook een volledig ander persoon zijn. Elk land heeft een steentje bijgedragen tot wie ze nu is. “Thailand heeft invloed op hoe ik dingen doe of op dingen reageer en Zweden bepaalt meer hoe ik denk. Toen we naar Thailand verhuisden, waar ik van het 6de leerjaar tot het 3de middelbaar gewoond heb, heb ik me enorm moeten aanpassen. Ik kwam van een Belgische lagere school terecht in een internationale school in Thailand, waar ik de taal helemaal niet kende. Dat heeft me echt gepusht om volwassen te zijn.” Al lachend vertelt Siska dat ze helemaal geen rustige tiener was. Thailand, dat ook wel ‘The Land of Smiles’ wordt genoemd, heeft haar in die periode erg geholpen. Na vier jaar in Thailand, verhuisde Siska met haar ouders en broer naar Zweden. “Zweden heeft mijn mentaliteit en denken beïnvloed. De Zweden leggen veel nadruk op gelijkheid, iedereen moet evenveel kansen krijgen. Dat vond ik altijd heel mooi en ik merk ook dat ik die gedachtegang overgenomen heb en er echt naar probeer te leven.”
Door het afkomstig zijn van en het wonen in verschillende landen is het niet verassend dat Siska meerdere talen beheerst. Zo spreekt ze Nederlands, Engels, Spaans, Duits en is ze zich ook in het Frans aan het bijscholen. “Zweeds heb ik nooit echt kunnen spreken, maar ik kon het wel volledig begrijpen. Zo heb ik bijvoorbeeld mijn rijbewijs in Zweden afgelegd. In Thailand kon ik wat basiswoorden en ben ik ook heel goed geworden in mezelf uitdrukken met gebaren, maar ik heb het jammer genoeg ook nooit leren spreken.” Door vaak te wisselen tussen talen en er met verschillende geconfronteerd te worden, begon Siska ook veel sneller talen te begrijpen. “Ik ben sowieso redelijk auditief. Na een tijdje begon ik bijvoorbeeld ook wat Japans en Koreaans te begrijpen doordat ik vrienden had die dat spraken.” Toch bleef het in Thailand en Zweden soms wat moeilijk om te communiceren en vormde de taalbarrière vaak een obstakel. “Het voelde soms wel wat eenzaam, het is gewoon heel moeilijk om vrienden te maken als je elkaar niet begrijpt.”
Cultuurschok
Siska meent nooit echt veel last gehad te hebben van een cultuurschok. Na het oprakelen van enkele herinneringen, realiseert ze zich echter dat ze toch meer confrontaties heeft ervaren dan ze dacht. “In Thailand woonden we in een soort gemeenschap met bewaking en hadden we een huishoudster die voor ons zorgde. Dat was iets wat wij totaal niet gewoon waren.” Ook vertelt ze over de grote aanpassing bij het verhuizen van Thailand naar Zweden: “In Thailand zijn de mensen heel bescheiden en op hun privacy gesteld. In Zweden is dat juist het tegenovergestelde. Ik was heel hard geschrokken toen ik voor de eerste keer ging zwemmen in Zweden. Iedereen kleedt zich daar samen zonder schaamte om in een grote kleedkamer. Het was iets wat ik in Thailand nooit had gezien. Uit paniek ben ik zo snel mogelijk uit die kleedkamer ontsnapt en heb ik direct naar mijn mama gebeld (lacht).”
Toekomstplannen
Op de vraag of Siska in de voetsporen van haar ouders wil treden, zegt ze volmondig ja. “Ik wil zelf ook nog heel veel reizen. Eens je erdoor gebeten bent, begin je je heel snel te vervelen in één land. Toen we niet mochten reizen door corona voelde het echt alsof ik een arm miste.” Toch zou ze het wel op haar eigen manier doen: “Als ik later kinderen heb, zou ik vooral reizen als ze nog redelijk jong zijn en ons dan wel op één plaats vestigen tijdens hun tienerjaren.” Voorlopig is Siska nog even van plan om in België te werken als fotografe: “Wie weet wat er nog op mijn pad komt, misschien ben ik over een paar jaar wel terug weg. Als fotografe kan je overal wel terecht, dat vind ik zo leuk aan het beroep. Je plannen hebben echter ook veel met je toekomstige partner te maken. Voor mij is het sowieso belangrijk dat mijn partner de passie die ik voor het reizen heb met me deelt.”
