Brexit door een Vlaamse bril
Brexit is een feit. De wegen scheiden, de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk slaan ieder een andere richting in. Waar ze naartoe leiden, weten we nog niet. Maar wat er uit de bus kwam, wordt wel stilaan duidelijk, ook al zijn nog niet alle puzzelstukken gelegd. Gevolgen zijn er voor overheden en particulieren, bedrijven, expats en studenten, reizigers en kunstenaars. Wat doet diplomatiek Vlaanderen ermee? Hoe sijpelt het door in ons dagelijks leven?
Vlamingen in het Verenigd Koninkrijk houden al langer hun hart vast. Voor velen voelen de afgelopen jaren als een langgerekte breuk met hun eerste lief. Wie zich vestigde vóór 31 december 2020 moet zich echter niet zoveel zorgen maken, maar wie toekomstige plannen wil verwezenlijken of een lang gekoesterde droom om naar het VK te verhuizen heeft, krijgt wellicht nieuwe voorwaarden voorgeschoteld. Denk aan verblijfsvergunningen of arbeidsvoorwaarden. Van het vrij verkeer van personen, diensten en goederen – één van de beginselen van de huidige EU – is met het VK immers geen sprake meer.
Onbekende werkelijkheid
Op de Afvaardiging van de Vlaamse Regering aan Cavendish Square in Londen heerst een gezonde spanning. “Met mondjesmaat worden de komende maanden de gevolgen tastbaar. Dat Vlaanderen hierop zal inspelen mag duidelijk zijn. Nu het politieke spel is gespeeld, treden het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie in een nieuwe, nog onbekende werkelijkheid”, weet May Persoons, waarnemend Afgevaardigde van de Vlaamse Regering in Londen. Samen met haar team en de vele experts binnen het onlangs gefuseerde Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken, is ze klaar om de Vlaamse belangen te behartigen. Schuiven mee aan tafel: haar adjunct Bart Brosius, Serafijn Gentils, brexit-kenner op post en Andreas Witdouck, brexit-coördinator in Brussel.
Brexit is geen eindpunt?
“Het felbevochten akkoord is het einde van één gesprek en tegelijkertijd het begin van vele nieuwe, om banden aan te halen en op beslissingen te wegen. Want voor het eerst in bijna een halve eeuw zijn er enorme veranderingen in de handelsregels. Voor de Britten komt een eind aan 48 jaar zogenaamd Brussels dictaat. Voor velen klinkt dat theoretisch, maar het einde van het vrij verkeer tussen meer dan 500 miljoen mensen in de EU en het VK is dat allerminst.”
De impact is er voor iedereen?
“Absoluut. Het wordt zoeken, voor overheidsactoren, voor de vele Vlaamse expats in het VK, voor al wie wil reizen naar het VK. De brexiteers zijn uiteraard blij met wat ze hun herwonnen soevereiniteit noemen. Ze hebben terug volledige controle over eigen wetten en regels. Vooral qua symboliek is dat belangrijk, want het wordt ook voor hen balanceren. De EU blijft vooralsnog immers de grootste exportmarkt voor het VK, en wanneer het VK in de toekomst haar eigen regels wijzigt op een manier waarvan de EU denkt dat het haar lidstaten zal benadelen, kan dat tot een aanpassing van de nieuwe relatie leiden. Voor de volledigheid: dat geldt ook in de omgekeerde richting.”
Goed nabuurschap is nu het streefdoel?
“Dat is een houvast voor de remain kiezers. Bij hen blijft de onzekerheid immers groot over de te varen koers ten opzichte van de EU. Er heerst een grote onduidelijkheid over de toekomst van de generaties die volgen. Onder meer omtrent de uitstap uit het Erasmusprogramma. Die strekt verder dan studenten die niet meer in het VK of de EU kunnen studeren, het is tevens de toegang tot de Europese cultuur en talenrijkdom, die aan een zijden draadje komt te hangen. Verwacht wordt dat het VK zich meer op de Angelsaksische en Aziatische wereld zal richten.”
Bezorgdheid
Heel wat Vlamingen in het Verenigd Koninkrijk hebben het gevoel dat hun persoonlijke toekomst beslist wordt door politieke spelletjes. Emotioneel voelt het alsof ze niet meer tot dezelfde familie behoren. Ze maken zich zorgen, over hun verblijfspapieren, het grensoverschrijdend werken. Het huidige akkoord is van kracht gegaan, maar dat wil niet zeggen dat het voor eeuwig zal gelden. In een dergelijke belangrijke relatie is het logisch dat doorheen de jaren hier en daar wat bijgeschaafd wordt.
Welke contouren zijn reeds zichtbaar?
“Een aantal gevolgen wordt duidelijk. Reizen naar het VK kan voor Europese burgers nog altijd zonder visum, voor een periode van maximaal zes maanden. Tot eind september 2021 kan dat met een geldige Belgische identiteitskaart. Vanaf oktober wordt een internationaal paspoort noodzakelijk. Werken of langer verblijven in het VK is onderhevig aan nieuwe regels. Er wordt geëvolueerd naar een puntensysteem, gericht op kennismigranten in de wetenschappelijke sector, op doctorandi en al wie actief is in knelpuntberoepen. Hierbij wordt kennis van het Engels noodzakelijk als voorwaarde om in het VK te mogen werken.”
Is dat vergelijkbaar met bijvoorbeeld het in Australië gangbare puntensysteem?
“Inderdaad. Beroepsgroepen kunnen aangemoedigd of ontraden worden. Het puntensysteem ontraadt goedkope arbeidskrachten op de Britse arbeidsmarkt, een bezorgdheid die veel Britten overtuigde om voor brexit te kiezen. Er komt een systeem waarbij je zal moeten aantonen dat je een jobaanbieding hebt vooraleer je vertrekt en waarbij het aangeboden loon boven een bepaalde drempel ligt. Bovendien wordt de diploma-erkenning strenger en zal er met een vergrootglas gekeken worden naar de noodzakelijke beroepskwalificaties.”
Stelselmatig wordt het binnen de EU vanzelfsprekende ‘vrije verkeer’ aan banden gelegd?
“Ja, en die gevolgen zijn verregaand. We krijgen dus opnieuw een douaneregeling waarbij bepaalde voedingswaren aan de grens in beslag kunnen genomen worden. Als je als expat je familie in Vlaanderen hebt bezocht, zal het moeilijker zijn om lekkers uit Vlaanderen mee terug te nemen. Het VK is aan haar grenzen voorlopig nog niet zo streng als de EU, maar plant dat later in het jaar wel te zijn omdat het bepaalde grensformaliteiten in verschillende fases implementeert. Hou dus rekening met de mogelijkheid van langere wachtrijen en intense controles. Afwachten wordt het ook hoe telefoonoperatoren op termijn zullen omgaan met de roamingkosten.”
Opportuniteiten
Vlaanderen is een kleine regio, met een groot buitenland. Het Verenigd Koninkrijk is niet langer familie, maar blijft een dichte buur. Vlaanderen toont zich echter klaar voor die verandering. “In de toekomst gaan we verder en nog meer doen wat we doen. Gericht op het buitenland, maar versterkt door het binnenland. Vandaar ook de recente fusie tussen departementen Kanselarij en Buitenlandse Zaken, die ook op overheidsniveau binnen- en buitenland dichter bij elkaar brengt. Vlaanderen heeft als dichtste buur alle troeven om een krachtige partner te zijn. Onze banden met het VK zijn historisch, maar de meerwaarde zit vooral bij iedere Vlaming zelf en in ons internationaal DNA. Vlaanderen heeft als wetgevende regio bovendien een grote zelfstandigheid aangaande zijn internationale relaties.”
Wat zijn de voornaamste Vlaamse aandachtspunten?
“Post-brexit heeft de scheiding voor veel Britten nog een sterke politieke epiloog. Denk aan de plaats en de rol die Wales, Schotland en Noord-Ierland als Britse deelstaat opnemen. Met elk van hen heeft ook Vlaanderen nauwe banden en die onderhouden we uiteraard. We focussen politiek bijvoorbeeld ook op de (groene) industriële revolutie die Boris Johnson naar voren schuift en de VN-klimaatconferentie die voor november in Glasgow gepland staat.”
Het belang van goede relaties kan niet onderschat worden?
“Dat molentje moet draaiende gehouden worden. Banden worden op alle beleidsdomeinen versterkt. Niemand wordt uit het oog verloren. Van ondernemers tot studenten, van wie verwacht zal worden dat ze zelfonderhoudend zullen zijn; en van expats tot kunstenaars, want ook onze artiesten verdienen ondersteuning. We moeten blijven Brits publiek trekken naar de oude Vlaamse meesters in onze kunststeden. Vlaanderen is voor de Britten een bekende en geliefde reisbestemming, en dat willen we zo houden. Daarnaast willen we omgekeerd de weg naar het buitenland plaveien voor de Vlaamse meesters.”
Wat kunnen wij tot slot leren van de Britten?
“Groot-Brittannië is voor Vlaanderen een land om naar op te kijken… hoe het zijn internationale strategie uitbouwt. Op buitenlands vlak verandert er behoorlijk wat voor het VK. Er komt een herziening van het buitenlandbeleid. Onder de naam ‘Global Britain’ richt de Britse regering haar buitenlandbeleid verder dan de EU en wil het een wereldwijde handelsnatie en diplomatieke grootmacht zijn. Als Vlaamse Afvaardiging in Londen is het cruciaal om op de hoogte te blijven van deze ontwikkelingen. Het zijn in ieder geval buitengewoon boeiende tijden.”
