Beschermen van mens en dier in Virunga

Anthony Caere, West-Vlaams vliegtuigpiloot, sprong in 2014 met beide voeten het onbekende in. Hij vloog met drie jonge artsen in drie weken tijd richting Virunga National Park in Congo. Op hun rust- en tankplaatsen bezochten ze verschillende lokale projecten, maar Virunga liet de diepste indruk na bij Anthony. Toen hij een job aangeboden kreeg, twijfelde Anthony geen seconde. Hij liet hebben en houden achter voor een magische job: het beschermen van mens en dier. 

Vaarwel Oostende

Vlaanderen kent Anthony Caere als de piloot van de documentaire reeks ‘Flying Doctors’ op Eén. Sinds het televisieprogramma werkt en woont hij fulltime in Virunga. En eigenlijk was dat helemaal niet voorzien. “Emmanuel de Merode, de directeur van het park, stelde na het programma heel onverwachts de vraag om in het park te blijven. Ik moest er niet lang over nadenken. Virunga had me omver geblazen. Het is het oudste park van heel Afrika en het is de belangrijkste habitat van de berggorilla’s.  Bovendien kwam de vraag op een heel geschikt moment. Ik werkte toen al tien jaar op de luchthaven van Oostende. Op zich had ik daar een leuke job, maar de sleur kroop erin. Ik koesterde altijd al de stille droom om van vliegen mijn beroep te maken, maar wou absoluut geen lijnpiloot worden. Het voorstel van Emmanuel was een uitgelezen kans.” Anthony nam bij terugkomst in België een jaar tijdskrediet en bracht alles in gereedheid voor een verhuis naar Congo. Oorspronkelijk zou hij er maar een jaar blijven, maar dat draaide iets anders uit.

Bouwen in de lucht

Emmanuel de Merode stelde Anthony aan als chief pilot van de Air Wing. Destijds stelde de Air Wing nog niet veel voor, wetende dat het park pas in 2010 een eerste vliegtuig kreeg. Maar de afgelopen jaren heeft Anthony bergen werk verzet. “Momenteel telt de Air Wing vijf vliegtuigen en drie piloten. Daardoor kunnen we steeds vaker in de lucht zijn. Onze taken zijn divers, maar allemaal even belangrijk. We surveilleren en monitoren wilde dieren, inspecteren het park, vervoeren goederen, ondersteunen en evacueren rangers, en nog veel meer. Ikzelf doe enkel nog operationele vluchten: rebellen en stropers opsporen, foto’s nemen, de dieren beschermen,… De Airwing heeft ondertussen een centrale positie ingenomen. Het is een van de steunpilaren geworden. Binnenkort gaan we ook een commerciële tak oprichten om het toerisme te bevorderen. Dat zal ook inkomsten genereren om het park verder te beschermen. Want we mogen niet vergeten dat elke dag hier een gevecht is.”

Elke dag vechten

De Afrikaanse wildernis staat onder grote druk. In Afrika worden ongeveer 30 000 olifanten per jaar gedood voor hun kostbare ivoor. In Virunga daalde de olifantenpopulatie doorheen de jaren van 3000 naar ongeveer 400. Ook de berggorilla is ernstig bedreigd. En aangezien Virunga meer dan een kwart van de wereldpopulatie van de berggorilla’s herbergt, rust er een grote druk op het park. “Het is niet vijf vóór twaalf, maar vijf ná twaalf. We voeren een dagelijkse strijd in het park. Letterlijk en figuurlijk. Sinds ik hier werk verloor ik 31 collega’s. Rebellen en stropers vormen een constante bedreiging. We zitten wekelijks een paar keer in de vuurlinie, maar daar mogen we niet te veel aan denken. Op den duur ben ik de Congolese mentaliteit gaan volgen: “ondanks alles blijven doorgaan”. Ze zeggen dat we allemaal reizigers op deze planeet zijn. Alleen vertrekt de ene reiziger vroeger dan de andere. Het is belangrijk om het grotere doel voor ogen te houden. Ik zeg niet dat we de strijd zullen winnen, maar we kunnen proberen om het einde zo lang mogelijk uit te stellen.”

Voorbeeld voor Afrika

Het Virunga National Park is een project van lange adem. Het model voor de economische ontwikkeling steunt op vier pilaren: duurzame visserij, duurzame energie, agro-industrie en toerisme. Onder de naam Viruna Alliance ijvert het initiatief voor vrede en welvaart in de regio. “Ik geloof 100% in het project. Er wonen ongeveer vier miljoen mensen rond het park. Het is belangrijk om die mensen ervan te overtuigen dat het park belangrijk is. Minimum 30% van de inkomsten van het park wordt geïnvesteerd in de samenleving. Zo ontstaat er werkgelegenheid en kan de sociale infrastructuur heropgebouwd worden. Dit zal leiden tot meer scholen en ziekenhuizen, toegang tot proper water, herstelde wegen,… Emmanuel heeft een duidelijke visie over de toekomst van het park. Hij kan mensen ook inspireren. De Virunga Alliance kan een voorbeeld zijn voor heel Congo, misschien zelfs voor de rest van Afrika. De EU en andere partners zijn alvast overtuigd van ons model. Dat is heel goed nieuws, want fondsenwerving blijft onmisbaar.”

Erkenning

​In 2016 werden zowel Emmanuel de Merode als Anthony Caere beloond voor hun risicovolle werk in Virunga. Ze  mochten samen de Albert Schweitzer Prize in ontvangst gaan nemen. “Wat de Oscar voor de filmwereld is, is de Albert Schweitzer Prize voor ons. De selectie en uiteindelijke winst was een enorme boost. Je krijgt erkenning van gelijkgestemden over de hele wereld. Je beseft dat andere mensen zien dat je goed werk levert. Die bevestiging doet goed. Bovendien kregen we een welgekomen geldprijs én een nieuw vliegtuig voor onze vloot. We zagen het als een stimulans om nog harder te werken.”

Noodlot​

Op 20 april 2017 sloeg het noodlot toe. Enkele seconden na het opstijgen tussen de bomen sputterde de vliegtuigmotor. Anthony stond plots voor een harde keuze: de bomen ontwijken en het risico lopen omstaanders te raken of het vliegtuig laten neerstorten om zo het aantal slachtoffers te beperken. Hij koos voor de tweede optie. Hij duwde de neus van het toestel naar beneden en mikte op een plaats waar niemand stond. Het vliegtuig kwam terecht in de bananenbomen. Twee andere inzittenden kwamen er goed van af, maar Anthony liep zware verwondingen op. “Ik nam de beslissing in een fractie van een seconde. Eenmaal ik zeker was dat ik geen mensen zou raken, heerste een gevoel van opluchting. We overleefden alle drie de crash, maar ik kreeg de stuurknuppel vol in het gezicht. Resultaat: 18 breuken. De dokters moesten mijn gezicht terug reconstrueren. Ik dacht maar aan één ding: zo snel mogelijk terug kunnen vliegen. 9 weken na het ongeval hing ik terug in de lucht. Ondertussen heb ik weer meer dan 800 vlieguren verzameld.”

Het lijkt alsof niets of niemand Anthony van zijn werk kan houden. Maar hij is zich ten volle bewust van het dagelijkse gevaar. “Ik kan elk moment uit de lucht geschoten worden. Natuurlijk ben ik soms bang. Als ik niet meer bang zou zijn, zou ik misschien roekelozer worden. Dan is de kans des te groter dat het mis gaat. Zolang ik angst voel, weet ik dat ik goed bezig ben. Ik zeg altijd dat Murphy met me meevliegt. Als je bijvoorbeeld de lader voor de satelliettelefoon eens niet meeneemt omdat het een korte vlucht is, reken dan maar dat je hem net zult nodig hebben. Failing to prepare is preparing to fail. Dat motto is heel toepasselijk bij wat we hier doen.”

Een toekomst in Afrika

Oorspronkelijk zou Anthony maar een jaar in Virunga blijven. Ondertussen woont hij er bijna 4 jaar. Ondanks dat hij niet ver voor zich uitkijkt, ziet hij zichzelf niet terugkeren naar België. “Virunga is mijn thuis geworden. Als ik in België het vliegtuig opstap, krijg ik het gevoel dat ik op weg ben naar huis. Ik beleef in Congo elke dag avonturen waarvan de meeste mensen enkel van dromen. Ik denk soms dat ik in een film leef, maar niet altijd in de positieve zin. Ik heb er wel alle vertrouwen in dat Virunga National Park nog een mooie toekomst tegemoet gaat. Ik krijg vaak de vraag of het hier veilig is voor toeristen. Het antwoord is ‘ja’. Absoluut. In de jaren dat ik hier werk, was er nog geen incident met toeristen. Ik kan iedereen aanraden om Virunga te bezoeken. Het is hier adembenemend mooi. Mijn huisje kijkt uit op de twee vulkanen. Wanneer ik ’s avonds de rode gloed van de lava in de lucht zie en de geluiden van de jungle hoor, word ik intens gelukkig. Een onbeschrijfelijk gevoel dat ik met zoveel mogelijk mensen wil delen.”

Meer informatie over Virunga: https://virunga.org/

Volg Anthony Caere op Instagram: antonycaere

Tekst: Brent Meersman